بررسی رفتارهای جوانه زنی و استقرار گونه artemisia sieberi در درمنه زارهای کلاه قاضی اصفهان

چکیده در مدیریت اکوسیستمهای مرتعی، حفظ و توسعه پوشش گیاهی از پارامترهای عمده می باشد. یکی از گونه های بومی استپ ایران و توران درمنه دشتی یا artemisia sieberi است که کمتر در امر مبارزه با بیابانزایی و احیای رویشگاه های این گیاه استفاده شده است. این مطالعه به منظور بررسی جوانه زنی در شرایط آزمایشگاه و گلخانه و نیز استقرار آن در گلخانه و رویشگاه کلاه قاضی، در پارک ملی کلاه قاضی اصفهان واقع در?45 ?51 طول شرقی و ?15 ?35 عرض شمالی انجام گرفت. بذر درمنه دشتی از 20 پایه موجود در پارک جمع آوری شد و برای سپری شدن دوره خواب قبل از هر آزمایشی 9 روز در دمای 0- 5 درجه سانتیگراد پیش سرمادهی شدند. جوانه زنی در پتری دیش با سه آزمایش تحت تاثیر الف- تیمار تنش خشکی در سطوح خشکی صفر، 2- ، 4- و 6- بار با استفاده از محلول پلی اتیلن گلیکول، ب- تیمار عصاره اندامهای هوایی گیاه درمنه با غلظتهای 0، 10، 20 و 30 درصد بر جوانه زنی بذر خود و ج- تیمار روشنایی متناوب 12 ساعته و تاریکی مطلق در محیط آزمایشگاه در قالب طرح فاکتوریل کاملا تصادفی آزمایش شده و سپس با نرم افزار آماری sas آنالیز صفات جوانه زنی انجام شد. جهت تعیین درصد جوانه زنی بذور و استقرار گیاهچه ها، بذرها در ظروف سینی کشت، کاشته شدند. پس از سه هفته درصد جوانه زنی آنها بدست آمد. بعد از 5 ماه، 40 گیاهچه نسبتا قویتر به کیسه های پلاستکی منتقل شد. پس از 2 ماه از انتقال به کیسه ها 16 پایه از قویترین آنها به داخل خاک مزرعه داخل پردیس دانشگاه منتقل و استقرار آنها محاسبه گردید. درصد پوشش تاجی درمنه و تراکم پایه ها در عرصه در سه مکان با پوشش تاجی درمنه و در 5 فصل متناوب آمار برداری شد و ترکیب سنی پایه ها بدست آمد. میزان بهره برداری توسط حیات وحش و ارتباط آن با پوشش تاجی درمنه بررسی شد. نتایج نشان داد افزایش سطح خشکی باعث کاهش درصد و سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه و ضریب آلومتری و افزایش طول ریشه چه شد. با افزایش غلظت عصاره، درصد و سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه و طول ریشه چه در این گونه کاهش یافت و ظاهراً این تاثیر منفی حاکی از نوعی آللوپاتی بین اندامهای گیاه و جوانه زنی بذر درمنه باشد. در تیمار روشنایی نسبت به تاریکی درصد جوانه زنی و طول ریشه چه افزایش یافته و ضریب آلومتری و طول ساقه چه کاهش یافت. نتایج کشت در ظروف سینی کشت نشان داد، درصد جوانه زنی 04/63 درصد، زنده مانی گیاهچه های سبز شده 23 درصد، درصد استقرار گیاهچه ها در کیسه های پلاستیکی 70 درصد و درصد استقرار نهالها در مزرعه 75 درصد بوده و به طور کلی 61/7 درصد از بذور کشت شده تولید پایه هایی کرد که به خوبی در مزرعه مستقر شدند. حداکثر تاج پوشش درمنه در بهار وجود دارد، اما به دلیل وجود گیاهان خوشخوراک تر در این زمان، کمتر چرا می شود. با وجود اینکه خشکی در تابستان موجب کاهش پوشش می گردد، اما چون معدودی از گیاهان در این زمان بیوماس سبز دارند، چرای درمنه در طول این فصل نسبت به بهار کمی افزایش می یابد. در پاییز با ظهور گل و میوه انبوه، درصد پوشش افزایش و علوفه فصل سرما در مرتع تامین می شود. کاهش تاج پوشش در انتهای فصل زمستان به علت چرا و ریزش بذرها می باشد. بهترین زمان بهره برداری گیاهخواران از درمنه زارها با توجه به فنولوژی، میزان اسانس گیاه و چگونگی بهره برداری حیات وحش از طبیعت، پاییز و زمستان می باشد. تغییرات فصلی تراکم نشان می دهد با آغاز رشد رویشی در اواخر زمستان و بهار و افزایش جوانه زنی، تراکم گیاهان جدید به حداکثر مقدار خود می سد. با ظهور فصل گرما بیشترین مرگ و میر گیاهچه های جدید اتفاق می افتد. بررسیها در عرصه طبیعی نشان داد در هر مترمربع از منطقه احتمال حضور 487/0 پایه درمنه بذرده شامل پایه های بالغ وجود دارد. پس از رسم هرم سنی در سه مکان مورد مطالعه تراکم کل برای گونه درمنه در بهار 94/1 پایه در متر مربع بود.